Menjadi penerjemah ternyata memiliki berbagai macam tantangan yang bagi saya begitu memesona. Saya harus berjuang “mengakrabi” kata-kata dan “melawan” kemiskinan bahasa. Paradoks “pengintiman” dan “perlawanan” ini kadang harus diatasi menjadi sebuah dusta, terutama ketika menerjemahkan karya sastra. Kadang kita harus memilih sekian pilihan kata untuk pada akhirnya sampai pada yang kita anggap sebagai yang terbaik. Kadang kita harus menciptakannya. Kadang kita harus berdusta dengan hanya menangkap makna atau nuansanya. Namun seperti halnya seni, yang kata orang adalah dusta yang kudus, karya terjemahan pun kadang harus berkhianat untuk menunjukkan kesuciannya. Dan bukankah Bisma juga Suci? Bukankah Sinta juga suci hingga rela dibakar api? Hal semacam ini pernah saya alami ketika menerjemahkan buku Deepak Chopra (entah kenapa sampai sekarang belum diterbitkan) yang berisi puisi-puisi spiritual Rumi, Hafiz dan sejenisnya. Begitu pula ketika menerjemahkan naskah drama dan kumpulan cerpen Hemingway, The Fifth Column. Misalnya saja, apakah tidak dusta namanya kalau menerjemahkan orang Spanyol berbahasa Inggris terbata-bata, lalu saya terjemahkan seperti orang Belanda yang gagap berbahasa Indonesia . Apa juga bukan dusta menerjemahkan kata Ubermensch (dalam filsafat Nietzsche) yang dalam bahasa Inggris diterjemahkan Superman, padahal keduanya memiliki nunasa makna yang berbeda. Kalaupun akhirnya saya memilih menerjemahkannya menjadi Adimanusia, saya tetap tidak yakin kata itu benar-benar mewadahi konsep yang dikehendaki Nietzsche. Sedangkan pengalaman mengatasi kemiskinan bahasa saya alami terutama ketika menerjemahkan teks-teks filsafat. Ada kalanya kita harus menyerah untuk menghindari kerancuan pemikiran. Ketika saya menerjemahkan kata know dalam filsafat sosial, akhirnya saya harus memilah kapan kata ini bermakna,: mengenal, mengetahui, memahami dan seterusnya.
Menerjemahkan buku seringkali memberi kenikmatan tersendiri bagi saya, di luar hal-hal yang bersifat finansial. Saya merasa bahagia dan bangga dapat menerjemahkan buku Theatre of Absurd karya Martin Esslin (sekalipun sekarang naskahnya terombang-ambing nasibnya), karena saya yakin ini akan sangat bermanfaat bagi “keluarga besar saya” di dunia teater.
Akhirnya sempat juga saya berkenalan dengan penerjemahan internasional lewat internet. Dunia yang saya sangka sebelumnya sebagai rimba sunyi kata-kata ternyata mengasyikkan juga.. Perkenalan saya dengan portal-portal terjemahan di internet telah menyadarkan saya bahwa saya tidak sendirian di rimba ini. Di dalamnya saya bertemu dengan banyak “mahluk” dengan berbagai macam perangai dan “kesaktiannya”. Akhirnya saya tahu saya tidak akan pernah menyesal masuk ke rimba ini. Seperti kata Robert Frost:
I took the one less traveled by,
And that has made all the difference. | Winning entries could not be determined in this language pair.There was 1 entry submitted in this pair during the submission phase. Not enough entries were submitted for this pair to advance to the finals round, and it was therefore not possible to determine a winner.
Competition in this pair is now closed. |
Het blijkt dat vertaler zijn verschillende uitdagingen met zich meebrengt die voor mij zo fascinerend zijn. Ik moet "bevriend raken" met woorden en "vechten tegen" taalarmoede. Deze paradox van "vertrouwdheid" en "verzet" moet soms worden overwonnen door middel van een leugen, vooral bij het vertalen van literaire werken. Soms moeten we uit verschillende woordkeuzes kiezen om uiteindelijk bij degene te komen die we als de beste beschouwen. Soms moeten we het zelfs creëren. Soms moeten we liegen door alleen de betekenis of nuance vast te leggen. Maar net als kunst, dat volgens sommigen een heilige leugen is, moet een vertaalwerk soms ook verraden om zijn heiligheid te tonen. En is Bisma ook niet heilig? Is Sinta niet heilig genoeg om in vlammen op te gaan? Ik heb zoiets meegemaakt bij het vertalen van het boek van Deepak Chopra (om de een of andere reden is het nog niet gepubliceerd) met spirituele gedichten van Rumi, Hafiz en dergelijke. Hetzelfde geldt voor het vertalen van toneelstukken en verhalenbundels van Hemingway, zoals The Fifth Column. Is het geen leugen als ik een Spaanse persoon die stottert in het Engels vertaal als een Nederlander die stottert in het Indonesisch? Is het ook geen leugen om het woord Ubermensch (in de filosofie van Nietzsche) te vertalen als Superman in het Engels, terwijl ze elk een andere betekenis hebben? Zelfs als ik ervoor kies om het te vertalen als Adimanusia, ben ik nog steeds niet zeker of dat woord echt het gewenste concept van Nietzsche omvat. Mijn ervaring met het overwinnen van taalarmoede deed zich vooral voor bij het vertalen van filosofische teksten. Soms moeten we toegeven om verwarring in het denken te vermijden. Toen ik het woord "know" vertaalde in de sociale filosofie, moest ik uiteindelijk bepalen wanneer dit woord betekent: kennen, weten, begrijpen, enzovoort. Het vertalen van boeken geeft me vaak een bijzonder genoegen, los van financiële beloningen. Ik voel me blij en trots dat ik het boek "Theatre of Absurd" van Martin Esslin mocht vertalen (hoewel het manuscript momenteel in onzekerheid verkeert), omdat ik ervan overtuigd ben dat dit van grote waarde zal zijn voor mijn "theaterfamilie". Eindelijk kreeg ik ook de kans om kennis te maken met internationale vertalingen via internet. De wereld die ik eerder dacht dat een stille wildernis van woorden was, blijkt ook fascinerend te zijn. Mijn kennismaking met vertaalportalen op internet heeft me ervan bewust gemaakt dat ik niet alleen ben in deze wildernis. Daarin ontmoette ik veel "wezens" met verschillende gedragingen en "krachten". Uiteindelijk weet ik dat ik nooit spijt zal hebben van mijn toetreding tot deze wildernis. Zoals Robert Frost zei: Ik koos het minder begane pad, En dat heeft alle verschil gemaakt. | Entry #35231 — Discuss 0 — Variant: Not specifiednone
|