This site uses cookies.
Some of these cookies are essential to the operation of the site,
while others help to improve your experience by providing insights into how the site is being used.
For more information, please see the ProZ.com privacy policy.
Freelance translator and/or interpreter, Verified site user
Data security
This person has a SecurePRO™ card. Because this person is not a ProZ.com Plus subscriber, to view his or her SecurePRO™ card you must be a ProZ.com Business member or Plus subscriber.
Affiliations
This person is not affiliated with any business or Blue Board record at ProZ.com.
English to Turkish: Introduction to the Imago Mundi Cypriot Artists Collection General field: Art/Literary
Source text - English Work, placement, testimony - between geography and imagination: Thoughts on the Imago Mundi Cyprus Collection
The existence of islands, according to the French philosopher Gilles Deleuze, is proof of man’s renewal. That is, this existence endures by forgetting that the war between the land and the sea essentially never ends. [1] An island, the geographic phenomenon that is created either by an emergence resulting from underwater eruptions or as a consequence of being cutting off from somewhere, is bridged with continental land through a desire to accept the invitation of a fraternity of the future that is already here. This desire also reveals the attraction between geography and imagination: imagination always cites the dynamics of a movement that pushes us to continually discover -albeit always with surprise - their symbiotic relationship; a relationship that frees the imagination from the storm of (existential) placement, since the geography of insularity proves that the project of creation and habitation is always, from the outset, a question of a double origin or of a movement that always remains relational, which forces us to answer 'yes' to the question 'why'.
The neologism "insularity" allows us to draw power through a new scheme, or better, a fabulation. This power is in touch with the historically denatured use of this spatial idiom as a subject in numerous exhibitions that have taken place in Cyprus. These exhibitions have developed the historicity of the identity of the Cypriot psychism. This narrativity works through a return: through art, we try to create ways of existing that coexist with the (ontological) dynamics of the double origin and the desire that unites imagination and geography. In this way, we add synchronicity to a geography that is simultaneously attached to and divorced from the human. Cyprus, the emergent island of Aphrodite, the island of copper, the island in the closed sea of the Mediterranean, the divided island, the green line, the dead zone ... All these characterizations of the place have marked its artistic production and the methods of presentation of its art as a mechanism for structuring identity.
The Imago Mundi collection presents the works of Cypriot artists through a structural mechanism that flirts with the generosity of providing another, virtual space. The field of contemporary art in Cyprus develops particular sensory codes, through which we can observe the artists' journey as "…intensive local recording[s] of the global expressivity-movement of the traits of expression" [2]. The local scene has never been so lively, but at the same time so precarious. The main ingredients of this liveliness are the great concentration of artistic vitality in the country, the development of new networks and the strong sense that we are again creating in the wake of another small disaster, which has 'rewarded' the island by modernizing it through the influence of the global tendency towards neoliberalism. In this way, through the economic crisis and its consequences, the brief history of attributing honours to "modernistic art" has also been interrupted by the temporally cut off place and so we have the connection of the process with the narrativity of materiality.
Each work in the collection takes shape from a canvas of predetermined dimensions. The presentation of the (re-) action of the artists to the defined framework seems to be an additional question, disguised here as a form of solution: at a time when the concept of borders is shaken, no matter what our ideological position is regarding them, the assembly and the presentation of the collection allows the unique sense of an almost spatially perceptible time experience. Thus, it records and preserves the possibility of the union of the past with the present and, by extension, with the future. The adoption of the collection as a point of the times is the subject of a multiple statement-synthesis, which constantly generates a present, part of which is always projective: that is, it allows the projection, in this case, of the composition of differential pictures-maps that open to us pathways to a new emotional and empathetic economy.
If we consider the collection as a set of beautifully arranged fragments, then its structure also involves the dynamics of expressing multiple national identities that look outward: the generation of a commonality to which this word is attributed, both as an audience and as a community. The confrontation of artists with this white square gives the sensation that the collection is a state of disordered materiality, with no other connection between the works, other than the space that separates them, the opening between them. Each work is an island that acts as a vibration of the visual palette, which varies from the interval in which the thought recognizes images of multiple departures that compose and are synthesized by the act of free expansion of diversity. If we perceive spatiality as a plastic meaning, which involves the distance/the set up between the works as a concept that allows us "to [invent] ...through friendship, love, thought, art ..., the asymmetrical original versions of existence" [3] and the collection as a body that is not placed in an existing space, but creates space, we conclude that they constitute concepts that can help us to understand the synchronicity of such different approaches.
The artists who are called upon to create the montage of the collection, create in effect a molecular world and call on us to touch what we forget and what overcomes us: to recreate our myths by the awareness of the power of our weakness. The viewer faces a montage of pictures: apart from the obvious positioning of the montage as a visual and formalistic technique of the moving image that unites things dissimilar in place and in time, the concept of the montage also acquires an allegorical meaning. In this sense, the presentation of the works constitutes a cosmic body, which always defines its position in relation to the situation in which it is viewed at a given moment. The organs of this body, the association of which causes the disruption of perception and of the senses, are reorganized around their own plasticity and invite us at the same time to consider the great plasticity of spacing.
This allegory is united with the idea of insularity. The curator of the collection has chosen the title 'Wonder Island: Contemporary Artists From Cyprus'. Wonder: miracle, surprise, but also a query. It is precisely this query that awaits its answer: between the allegory of spatiality and insularity remains a geographical place that emerges through the collision of the Eurasian and the African plates, without ever being united with the surrounding areas. It maintains, that is, incessant separation and creation as an invitation for the creation of new diagrammatic relations. These diagrams (or the intention of building new relationships) have the possibility of giving prominence and managing differential flows: historical, symbolic, material. The relationships that develop between the works in canvas are also intentions of objectivity [object-ification], that create a special quality, articulating the exposure of the flow. This flow, which is united ineffably with the sense of conscious spatiality, also signals the viewing of bodies on the move. The seclusive island supports its hope for joining with the fraternity of the future in practice: the creative exploitation of the plasticity of the spatial dynamics that we call distance. So we can wonder, what's going on in, existing between, this distance? And can the eye perceive something that appears there?
"But slits, holes and zones do not present things to be seen, do not reveal anything: vision does not penetrate, but glides along swerves and follows along departures. It is a touching that does not absorb but moves along lines and recesses, inscribing and escribing the body. A mobile, unstable caress, seeing the image in slow motion, fast-forwarded, or frozen, seeing as well with touches from other senses, smells, tastes … or even, with sounds... " [4]
Empathetic economy is the result of a touch that strives to come into contact with an inwardness that is cited to us only as an opening, as a work, as a desire for co-operation. Although the works are completely different, if compared to each other, their common point lies in the fact that these artists worked to add something somewhere else, to put it in a case, in a multiple place. In this place our imagination leads us to feel it to be a horizon of the possibility of our coexistence. Work, placement, testimony - between geography and imagination.
Translation - Turkish Eser, konumlandırma, tanıklık - coğrafya ve hayal gücü arasında: Kıbrıs Imago Mundi Koleksiyonu Üzerine
Fransız filozof Gilles Deleuze'ye göre adaların varlığı, insanoğlunun kendini yenilemesinin kanıtıdır. Yani, bu varoluş kara ile deniz arasındaki savaşın özünde hiçbir zaman bitmeyeceği gerçeğinin unutulması sayesinde ayakta kalır. [1] Su altı patlamaları ile oluşan yükseltiler veya başka bir kara parçasından ayrılarak oluşan ve adına ada dediğimiz bu coğrafi fenomen, gelecekteki kardeşlik davetini kabul etme arzusuyla, kıta topraklarına bağlıdır. Bu arzu aynı zamanda coğrafya ile hayal gücü arasındaki karşılıklı cazibeyi de ortaya koyar: hayal gücü, bizi sürekli olarak bu ikisinin sembiyotik ilişkisini keşfetmeye iten –ancak her defasında şaşırtan- bir devinimin dinamiklerini akla getirir. Bu ilişki hayal gücünü varoluşsal konumlanmanın fırtınasından kurtarır çünkü yalıtılmışlığın coğrafyası, yaratım ve konumlandırma projesi daima, ta en başından beri, ikili bir köken veya devinime ait, rasyonelliğini hiç yitirmeyen ve bizi “niçin” sorusuna “evet” yanıtı vermeye zorlayan bir sorunun varlığına işaret ediyor.
“Yalıtılmışlık” terimi bize yeni bir tasarıdan, ya da daha doğrusu, bir masaldan güç elde etme olanağı sağlıyor. Bu güç, Kıbrıs’ta gerçekleşmiş sayısız sergiye konu olan bu mekansal terimin tarih boyunca iğdiş edilmiş kullanımı ile bağlantılıdır. Bu sergiler Kıbrıs psişik kimliğinin tarihselliğini geliştirmiştir. Bu anlatı bir geri dönüş üzerinden işler: sanat yoluyla, çift kökenli olmanın (ontolojik) dinamikleri ile bir arada olabilen varoluş yolları bulmaya ve hayal gücü ile coğrafyayı birleştirme arzusunu oluşturmaya çalışıyoruz. Bu sayede insana aynı anda hem bağlı hem de ayrı olan bir coğrafyaya eşzamanlılık kazandırıyoruz. Kıbrıs, yani Afroditin ilk ayak bastığı ada, bakır adası, Akdeniz'in kapalı sularındaki ada, bölünmüş ada, yeşil hat, ölü bölge... Bütün bu tasvirler adanın sanatsal üretimini ve kimlik oluşumu mekanizması olarak bu sanatın - eserlerin - sergilenme biçimini belirlemiştir.
Imago Mundi koleksiyonu, Kıbrıslı sanatçıların eserlerini sanal bir alan temin etme cömertliği gösteren yapısal bir mekanizma yardımıyla sergiliyor. Kıbrıs'ta çağdaş sanat alanı, sanatçıların yolculuğunu "... küresel ifade gücünün yerel yoğunluklu kayıtları, yani ifade biçimlerinin yer değiştirmesi" [2] olarak gözlemleyebildiğimiz özel duyusal kodlar geliştiriyor. Yerel sahne hiç bu kadar canlı ama aynı zamanda da belirsiz olmamıştı. Bu canlılığın ana bileşenleri, ülkedeki sanatsal faaliyetlerin yoğunlaşması, yeni ağların geliştirilmesi ve neoliberalizme doğru küresel çaptaki eğilimin etkisiyle adayı modernleştirerek ‘ödüllendiren’ bir küçük felaketin hemen ardından yeniden yaratım yapmaya başladığımıza dair o güçlü duygudur. Böylelikle, ekonomik kriz ve onun sonuçları yüzünden, “modernist sanat”ın gördüğü kısa ömürlü ilgi de kesintiye uğramış oldu ve böylece elimizde kala kala, süreç ile olan bitenin öyküsü arasındaki bağlantı kaldı.
Koleksiyonun her eseri, önceden belirlenmiş boyutlardaki bir tuval üzerinde şekilleniyor. Sanatçıların, belirlenmiş bu sınırlara (karşı) tepkilerini ortaya koyuş biçimleri, burada bir çözüm kisvesine bürünmüş ek bir soru gibi görünüyor: sınır kavramının sarsıldığı bir zamanda, ideolojik duruşumuz ne olursa olsun, koleksiyonun toparlanması ve sunumu, neredeyse mekânsal olarak algılanabilen bir zaman deneyiminin o eşsiz hissini bize veriyor. Bu yüzden koleksiyon, geçmişin, şimdi ile ve dolayısıyla gelecek ile bütünleşmesi olanağını hem kayıt altına alıyor hem de koruyor. Koleksiyonun zamanda bir nokta olarak benimsenmesi, bir yanı sürekli izdüşümsel olan ve sürekli olarak şimdiki zamanı üreten çoklu bir ifadeye -senteze- konu olmaktadır: yani, bizi yeni bir duygusal ve empatik bir ekonomiye açan farklı resimler –haritalar- kompozisyonunun izdüşümüne olanak veriyor.
Koleksiyonu güzel bir şekilde düzenlenmiş parçalar bütünü olarak düşünürsek, o zaman yapısı da dışa bakan birden fazla ulusal kimliği ifade etmenin dinamiklerini içeriyordur: hem hedef kitle olarak hem de topluluk olarak bu sözcüğün ifade ettiği müşterekliğin oluşturulması. Sanatçıların bu beyaz tuval ile yüzleşmesi, koleksiyonun bozuk bir olgusallık durumu olduğu izlenimini yaratıyor; eserler arasında onları birbirinden ayıran boşluk dışında bir bağlantı yoktur. Her eser, görsel paletin bir titreşimi olarak hareket eden bir adadır; bu palet, çeşitliliğin serbest gelişimi ile sentezlenen ve birleşen ayrılıkların düşünce yoluyla tanındığı içsellikten farklılaşır. Eğer mekânsallığı “dostluk, sevgi, sanat yoluyla… varoluşun asimetrik orijinal versiyonlarını oluşturmamızı” sağlayan plastik bir anlam olarak ve de koleksiyonu var olan bir mekanda yerleşik olmayan ama bunun yerine mekan yaratan bir varlık olarak algılarsak, onların bu denli farklı yaklaşım biçimlerinin eşzamanlılığını anlamamıza yardımcı olabilecek kavramlar oldukları sonucuna varırız.
Koleksiyonun için davet edilen sanatçılar esasen moleküler bir dünya yaratıyor ve unuttuğumuz ve bizi aşan şeylere dokunmamız için bizi çağırıyor: efsanelerimizi, zayıflığımızın gücünün farkındalığı ile yeniden yaratmak için. İzleyici resimlerden oluşan bir kurgu ile karşılaşır. Nesneleri mekan ve zaman bakımından farklı bir biçimde bir araya getiren hareketli imajın görsel ve şekilci bir tekniği olarak kurgunun apaçık konumlandırılmasından farklı olarak, kurgu konsepti aynı zamanda alegorik bir anlam da kazanır. Bu bakımdan, eserlerin sergilenmesi, belli bir anda izlendiği durumdaki konumuyla ilişkisini belirleyen kozmik bir varlık oluşturuyor. Bu varlığın organları, onun duyularda ve algıda karmaşaya sebep olan bağlantıları, kendi plastiklikleri etrafında tekrar şekilleniyorlar ve aynı zamanda bizi de mekansallığın plastikliğini yeniden düşünmeye davet ediyorlar.
Bu alegori yalıtılmışlık fikriyle birleşiyor. Koleksiyonun küratörü 'Harikalar Adası: Kıbrıslı Çağdaş Sanatçılar' ismini seçmiş. Harika: mucize, sürpriz ama aynı zamanda bir sorgulama. Tam da bu sorgu cevabını bekliyor: mekânsallığın alegorisi ve yalıtılmışlık arasında Avrasya ve Afrika levhalarının çarpışmasıyla oluşmuş, çevresindeki topraklarla bir daha asla buluşmayacak coğrafi bir alan bulunuyor. Yani, sonsuz ayrılığını ve yaratımını yeni şematik ilişkilerin oluşumu için bir davet olarak muhafaza ediyor. Bu şemalar (ya da yeni ilişkiler inşa etme niyeti), farklı akımları üstün kılma ve yönetme potansiyeline sahiptir: tarihi, sembolik ve maddi. Tuval üzerindeki çalışmalar arasında gelişen ilişkiler, akıma maruz kalmayı dile getirerek özel bir nitelik yaratan nesnellik [nesne-leştirme] niyetleridir aynı zamanda. Bilinçli mekânsallık algısı ile tarifsiz bir şekilde birleşmiş olan bu akım, aynı zamanda varlıkların hareket halindeyken izlenmesine işaret ediyor. Bu izole ada pratikte gelecekteki kardeşlik ile birleşmeye dair umudunu destekliyor: adına mesafe dediğimiz, mekansal dinamiğin plastikliğinin yaratıcı kullanımı. Biz de böylece bu mesafede -arada var olan- neler oluyor diye sorabiliriz. Ve göz orada ortaya çıkan bir şeyi algılayabilir mi?
“Ancak, yarıklar, delikler ve bölgeler görülmesi gereken şeyleri sunmaz, hiçbir şeyi ortaya çıkarmaz: görüş nüfuz etmez, ancak kıvrımlar boyunca süzülür ve yarıklar boyunca devam eder. Çarpıp yok olmayan; hatlar boyunca ileri geri giden, vücudu çizen ve teğet geçen bir dokunuş bu. Hareketli, kararsız bir okşama, imajı ağır çekimde gören, ileri saran veya donduran, aynı şekilde, diğer duyuların, kokuların, tatların dokunuşlarıyla gören… hatta seslerin bile...” [4]
Empatik ekonomi, bize sadece bir çıkış, bir çaba, bir işbirliği arzusu olarak anlatılan o iç dünya ile temas kurmaya gayret eden bir dokunuşun sonucudur.. Birbirleri ile karşılaştırıldıklarında eserler tamamen farklı olmalarına rağmen, ortak noktaları her sanatçının başka bir yere bir şeyler eklemek için farklı yerlerde çalışmış olmalarıdır. Bu mekânda, hayal gücümüz burayı birlikte yaşama ihtimalimizin ufku olduğunu hissetmemize yol açıyor. Eser, konumlandırma, tanıklık - coğrafya ve hayal gücü arasında.
English to Kurdish: Preface of the Imago Mundi Kurdish Artists Catalogue
Source text - English LANGUAGES
"Bâzdân, ghârdân, helâtin, kosh, Kurau, râkirdin, rau, roshtin. Eight Kurdish words that describe the exodus. These words were written in one of my travel diaries by the great poet Sherko Bekes during a meeting in Erbil in 1992. The tragedy of the Kurdish people also emerges from a linguistic perspective.” These are the opening words of Storia dei curdi (History of the Kurds) by Italian scholar Mirella Galletti; it is a cultural and historical tale of an ancient and often forgotten people who inhabit a mountainous territory on the northern borders of the Arab-Muslim world.
Today, the Kurds are still the world’s largest nation without a state. And Kurdistan, literally the land of the Kurds, is a country that is not there. Despite occupying a geographically compact region of approximately 500 square kilometres - between the Black Sea, the steppes of Mesopotamia, the mountain chain of the Anti-Taurus, and the Iranian plateau - Kurdistan is in fact divided between Turkey, Iran, Iraq and Syria. It is a land of tall and mythical mountains like the Ararat, over five thousand metres high, on which Noah's ark came to rest. And like the magical Herzagol: according to Kurdish legend, every mountain has its star, but this peak has two and is considered the seat of happiness and the refuge of pure love.
Kurdistan is also a land of water, to the north flow the springs of the rivers Tigris and Euphrates, whose tributaries bathe fertile valleys; and oil fields, with the south alone producing over a third of Iraqi crude. All this is in addition to its deposits of coal, copper, iron, natural gas and other minerals.
Which explains many of the historical and political reasons for the ostracism of the Kurdish people: between 30 and 40 million people, today mainly divided between Iran, Iraq, Syria, Turkey and Armenia. The largest group is located in Turkey, constituting about a quarter of the population, while the Kurdish diaspora now exceeds one and a half million people who live across Europe and North America.
Kurdistan has been inhabited since ancient times. The fertile crescent was the cradle of a formidable cultural acceleration between the Paleolithic and Neolithic eras, moving from an economy of gatherers to one of farmers and herders.
There are two theories regarding the origins of the Kurds: one is of Iranian, Indo-European derivation; the other is autochthonous, descending from Asian peoples such as the Chaldeans, Georgians and Armenians. Probably the most authentic ancestors are the Medes who destroyed the Assyrian city of Nineveh in 612 BC, thanks to their riders who hurled flaming arrows with a decoction of oil and naphtha (Kurdistan oil already played a role in these ancient wars) unleashing panic among the enemy.
The history of the Kurds is a succession of wars and conquests: Persian, Greek (under Alexander the Great) and Roman armies all passed through here, as did the Arabs who conquered the area in 637. The Kurds served the caliphs and one of them, Salah al Din Yusuf ibn Ayyub of the Kurdish Rawadid tribe - Saladin - united the Muslims, conquered Jerusalem and became a legendary figure even in Europe.
In the sixteenth century, most of Kurdistan was incorporated into the Ottoman Empire, while an area was conquered by Persia. Despite being subjugated, the Kurdish people managed to maintain a certain level of autonomy, preserving their internal divisions in patriarchal tribes and a socio-economic feudal system.
During the nineteenth century the Kurds began to manifest their aspirations for independence, but their uprisings were repressed by the Ottomans who maintained control over Kurdistan until the end of World War I, when the dismemberment of the empire posed the question of the modern Kurdish problem and led to the situation we see today: that of a people without a state.
The Treaty of Sevres of 10th August 1920, the only legal-political international document to provide for the creation of an independent Kurdish state, was never ratified by the European powers. It was replaced in 1923 by the Treaty of Lausanne, which wiped the Kurdistan region off the map, merely urging Turkey - the country with the largest Kurdish community – to respect the cultural and religious rights of minorities.
Since then, the various Kurdish communities, in each of the States in which they are divided, have laid claim to independence and autonomy, and have attempted to overcome harsh and penalizing limitations, such as the ban on official use of their language, aimed at undermining Kurdish national spirit.
Their language (which comprises two main dialects, Kurmanji and Sorani), whose originality was determined by its ancient Indo-European origins, is one of the main elements of the cultural and social cohesion of the Kurds, of their self-identity. It forms the foundation of the rediscovery and appreciation of their heritage, expressed in their oral and written literature. Yaşar Kemal, a Turkish writer, journalist and intellectual (in 1996 he was sentenced to one year and eight months in prison - later suspended - for his criticism of the Turkish government's handling of the issue of the Kurdish minority), wrote that “by prohibiting literacy among the Kurds for 70 years, the Kurds have been forced to make recourse to oral literature and have created great epic poems, songs, funeral songs and tales.” Echoing, in this way, the feudal tradition of the travelling bards, the dengêj, who enlivened long evenings by reciting legends and heroic adventures. According to the Armenian writer Hovhannes Tumanyan, “every Kurd is a poet,” and since the Middle Ages, the valleys of Kurdistan have been valleys of words and music.
In the seventeenth century Kurdish literature took a step forward thanks, in particular, to Ahmad-i Khani, author of the national poem Mem û Zin, written in Kurmanji; it is the tragic love story of a young Kurd and a princess that has become the symbol of aspiration for a united and independent Kurdistan. An appeal for Kurdish national unity launched a century before the French Revolution.
In the twentieth century “to resist is to live” became the catchphrase for protecting the Kurdish language and culture and passing them on to new generations. From singers who glorify the deeds of heroes in their epic songs, to the poets and writers banned for cultivating the spirit of resistance, much of the oral and written Kurdish literature is a literature of protest.
Language, together with Identity and Borders, was also one of the themes of the art project by Planet K at the Venice Biennale in 2009 (emblematically entitled Making Worlds), which brought together under the cultural flag of Kurdistan, Kurdish artists from the four countries in which their land was divided, and from all corners of the world in which they are dispersed. “To deprive a person of their own language is an act of humiliation, as well as the violation of a fundamental right,” commented Leyla Zana at the time, a promoter of the exhibition. She who, in 1991, the first Kurdish woman to be elected to the Turkish Parliament, dared to add a sentence in her own language to the Turkish oath as she was sworn in, in the name of brotherhood between the two peoples, and for this was sentenced to ten years in jail.
And it seems that words and art still generate fear, as in December 2016 the Kostantiniyye (Constantinople) word sculpture created by the Kurdish-Turkish artist Ahmet Güneştekin, was removed from Istanbul's Atakoy neighbourhood following protests because it carried, in large letters, the ancient name of the Turkish city (founded by the Roman Emperor Constantine in 330), marking in 13 letters the history of the city, the denominations and multicultural identities it has held over time.
However, the strength of art and artistic coexistence must never be lost. The the words pronounced in 2015 by the Kurdish-Syrian artist Zuhair Hassib Ali at the International Kurdistan Art Days in Diyarbakir- Amed for the Kurds - (which had also hosted the exhibition of the works of 230 authors from around the world, sold in favour of Rojava, the autonomous Kurdish region of Syria) still echo strong and proud, “We must go to the capital of Kurdistan, the land of our fathers and forefathers. I'm from Haseke but I live in Damascus. We Kurdish artists must meet here and share our art. I tried to represent the pain, the legends, the oral culture and the colours of the life of the Kurds in my work. Our culture is very rich but our enemies have prevented it from being known. We need to promote our art to the world.” The Imago Mundi collection dedicated to Kurdistan moves in this direction, with the knowledge that if we tear a culture from the world, we annihilate a colour, a scent, a part of its wealth. As the curators Claudio Scorretti and Irina Ungureanu write in their introduction: “115 contemporary artists coming from different Kurdish communities of Turkey, Iraq, Iran and Syria and from abroad took part in the transnational project dedicated to the Kurdish contemporary art in the Imago Mundi collection. The 10X12 cm canvas travelled everywhere in the four countries with indescribable difficulties, as well as abroad, in Europe and the United States. It became the messenger of a living history, telling stories about war and resistance…”
This collection is a powerful testimony to the fact that, amid suffering and inspiration, tears and hopes, at least in the world of contemporary art Kurdistan has a place.
Translation - Kurdish ZIMAN
"Bazdan, ghârdân, helatin, kosh, kuraw, rakirdin, raw, roştin. Heşt gotinên kurdî yên ku tên wateya koçberîyê. Van peyvan di 1992’an de, di dema sefera min a Hêwlêrê de, ji alîyê helbestvanê mezin Şêrko Bêkes ve li ser rojnivîsa min hatibûn nivîsandin. Trajedîya gelê Kurd ji perspektifekî zimanî jî derdikeve holê." Vanan, gotinên destpêka pirtûka Storia in dei curdi (Dîroka Kurdan) in, ku zanistekî îtalî yê bi navê Mirella Galletti nivîsîbû. Ew çîroka çandî û dîrokî ya gelekî qedîm e ku pir caran hatiye jibîrkirin û li herêma çiyayî ya li ser sînorê bakur ê cîhana ereb-misilman dijî.
Îro, kurd hê jî neteweya herî mezin a cîhanê ye, ku bê dewlet e. Û Kurdistan, ango axa kurdan, navê welatek e ku tune ye. Tevî ku herêmeka bi nêzîkî 500 kîlometre çarçîk dadigire (di navbera Deryaya Reş, li zozanên Mezopotamyayê, zincîra çiyayê Antî-Torosê, û deşta Îranê de) Kurdistan di rastiyê de di navbera Tirkiye, Îran, Îraq û Sûriyeyê de dabeş bûye. Ev welatê çiyayên bilind û efsaneyî yên wek Araratê ye, ku zêdetirê pênc hezar metre bilind e û keştîya Nuh li ser danîye. Û wek Hezargolê: li gorî efsaneyek Kurdan, her çiya stêrkeka xwe heye, lê vê lûtkeyê xwedî diduyan e, û tê hesibandin wekî cîgehê bextewarîyê û stara dildarîya pak.
Kurdistan wekî din jî welatê avê ye; li bakur, çavkaniyên çemên Dîcle û Firatê diherikin û newalên bibereket av didin; û erdên petrolê, ku li başûr bi tena serê xwe zêdetirê ji sisêyan yekê petrola İraqê derdixîne. Ji bilî vanan, hecmekî mezin a komir, paxir, hesin, gaza xwezayî û mîneralên din heye. Ku ev jî sedemên dîrokî û siyasî bi me dide famkirin ku çima kurd ewqas hatine mişextkirin, û 30-40 milyon kes, îro di navbera Îran, Iraq, Sûriye, Tirkiye û Ermenîstanê de dabeş bûne. Mezintirîn girse li Tirkiyeyê ye, û zêdetirê çaryeka nifûsê ye. Diyasporaya kurdî jî li seranserê Ewrûpayê û bakurê Amerîkayê dijî û niha zêdetirê yek û nîv milyon kes in.
Li Kurdistanê , ji demên pir berê ve mirov dijîn. Heyva bibereket, di navbera serdema Neolîtîk û Paleolîtik de, dergûşa pêşveçûneka newaze ya çandî bû, ku mirov ji warê aborîya berhevkarîyê derbasê cotkarî û şivanîyê bûn.
Li ser koka kurdan du teoriyên sereke hene: yek dibêje we ji Îranê ne û daraştina îndo-ewropî ne; ya din resen e, dibêje ew ji gelên asyayî yên wekî kildan, gurcî û ermenî pêk hatine. Heye ku bav û kalên wan ên herî otantîk Med in, ku bajarê asûrî ya bi navê Nînowayê di sala 612 BZ de hilweşandin. Ew jî bi saya siwarên wan bû, ku serê tîrên wan bi agirê petrol û neftê dişewitî û agir berdidan nav refên dijmin (petrola Kurdistanê hê wê gavê jî rola xwe dilîst).
Dîroka kurdan ji buyerên wek şeran û fethan pêk tê: Pers, Grek (di bin serdarîya Îskenderê Mezin de) û artêşên Romayê hemû di vir re derbas bûn, herwekî ereban, ku herêmê di 637’an de dagir kirin. Kurdan xizmeta xelîfeyan kirin, û yek ji wan, Selaheddîn Yûsif ibn Eyûbê ji eşîra kurd a Rawadîd bû, ku wî misilmanan kir yek, Qudsê bi dest xist û li Ewropayê jî bû kesek efsanewî.
Di sedsala şazdehan de, piraniya Kurdistan di nav Împeratorîya Osmanî de bû, lê beşek jê di destê Persiyan de bû. Bi tevê ku welatê wan zeftkirî bû jî, gelê kurd heta bi astekî serbixwe bû, û bi eşîrên pederşahî di nav xwe de sîstemek feodalî ya aborî û civakî diparast.
Di sedsala nozdehan de Kurdan dest bi eşkerekirina daxwazên xwe ji bo serxwebûnê kirin, lê serhildanên wan ji aliyê Osmaniyan ve, ku kontrola xwe li ser Kurdistanê heta dawiya Şerê Cîhanê yê Yekemîn domandin, hatin tepisandin û ew rewşa bêdewletbûyînê heta îro berdewan kir: gelek bê dewlet.
Peymana Sevrê ya 10'ê tebaxa 1920’an, ku ew yekane belge ya navneteweyî-siyasî bû ku rê dida avakirina dewleteke kurdî ya serbixwe, ji aliyê hêzên ewropî ve tu wext nehate erêkirin. Ew peyman di 1923’an de cihê xwe hêşt ji Peymana Lozanê re, ku herêma Kurdistanê ji ser nexşeyê rakir, û tenê bang li Tirkiyeyê kir ku rêzê li mafên çandî û dînî yên hûrgelan bigire.
Ji hingê ve, bi civakên cûrbecûr yên kurd, ku di nav wan dewletan de dabeş bûbûn, îdîaya ji bo serxwebûnê û xweseriyê domandin, û hewl dan ji bo jiholêrakirina sînorkirinên dijwar û kambax, wekî qedexeya li ser bikaranîna zimanê xwe ya bi awayekî fermî, ku armanca wê tunekirina ruhê neteweyî ya Kurd bû.
Zimanê wan (ku ji du zaravayên sereke, kurmancî û soranî pêk tê), ku kokên wê yên kevnar ji zimanên îndo-ewropî tê, yek ji hêmanên sereke yên ahenga çandî û civakî ya Kurdan û nasnameya wan e. Ew bingeha hebune û xweşdiviyên nirxên kurdan pêk tê, û di wêjeya devkî û nivîskî de xwe diparêze. Yaşar Kemal, nivîskar, rojnamevan û rewşenbîrê tirk (ku di sala 1996’an de ji bo rexneyên xwe yên derbarê sîyaseta hikumeta Tirk ya li ser pirsa Kurdan, bi salek û heşt mehan di zindanê de hate ceza kirin - paşê rawestandin -), dinivîse ku "ji ber qedexekirina xwendinê di nav Kurdan de bi 70 salan, kurd neçar man ku berê xwe bidin wêjeya devkî, û helbestên mezin ên destanî, stranan û çîrokên afirandin." Bi vî awayî, ew qala wê adeta feodal a kilambêjên gerok, ango Dengbêjan, ku êvarên dirêj bi efsaneyan û macerayên leheng vedijandin tîne ziman. Li gor nivîskarê ermenî Hovhannes Tumanyan, "her Kurd helbestvan e," û ji Serdema Navîn heta niha, û Kurdistan bûye newalên peyv û muzîkê.
Di sedsala heftemîn de, wêjeya kurdî, bi taybetî bi saya Ehmedê Xanî yê nivîskarê helbesta netewî kurmancî ya bi navê Mem û Zîn, gavek pêş de avêt. Ew çîrokeke evînî ya trajîk a di navbera xortek kurd û prensesek de ye ku bûye sembola xwesteka Kurdistana yekbûyî û serbixwe. Ew banga ji bo yekîtiya neteweyî ya Kurdan, sedsal berîya şoreşa fransî dest pê kir.
Di sedsala bîstan de, "berxwedan jîyan e” bû dirûşmek ji bo parastina çand û zimanê kurdî, û derbas kirina wan ji bo nifşên nû. Ji hunermendên ku kirinên qehremanan di stranên xwe yên destanî de birûmet dikin, heta bi helbestvan û nivîskarên qedexekirî yên ku ruhê berxwedanê belav dikin, piranîya wêjeya devkî û nivîskî ya kurdan wêjeyeka protest e.
Ziman, bi tevê nasname û sînoran, yek ji wan mijarên projeya hunerî ya Planet K ya li Bîenala Venicê ya di sala 2009’an bû (ku navê wê bi awayekî sembolîk Making Worlds bû). Ew bîenal, di bin ala çandî ya Kurdistanê de, hunermendên kurd ji her çar welatên ku axa wan kê parvê bûbû û ji hemû quncên dinyayê ku ew lê belav bûbûn, anîbû cem hev. "Bêparkirina kesekî ji zimanê wî, kiryareke rûreş e, û herweha binpêkirina mafekî bingehîn e," şîrove dikir Leyla Zana di wê demê de. Zana, di sala 1991 de, yekem jineka Kurd bû ku ji bo parlamentoya Tirkiyeyê hatibû hilbijartin, û wêrîyabû ku hevokek bi zimanê xwe wek ‘bi navê biratîya herdu gelan’ li sonda bi tirkî zêde bike, û ji bo vê jî bi deh salan di girtîgehê de hatibû cezakirin.
Û wisa xuya ye ku peyv û huner hîn jî tirs peyda dikin, wek di çileya 2016 de peyva peykerî ya Kostantiniyye (Stembol) ku ji aliyê hunermendê kurd-tirk Ahmet Güneştekin ve hatibû çêkirin, piştî xwenîşandanan, ji taxa Atakoy ya Stenbolê hate rakirin, ji ber ku ew bi tîpên mezin navê berê yê bajarê tirkan nîşan dida (bajarê ku alîyê Împaratorê Romayê Konstantîn ve di 330’an de hatîye damezirandin) û bi wan 13 tîpan dîroka bajêr, navên wî yên berê û nasnama wî ya pir-çandî dianî ziman.
Lêbelê, hêza huner û jiyana bi huner divê tu caran wenda bibe. The gotinên ku di 2015’an de ji aliyê hunermendê kurdê Sûriyê Zuhêr Hassib Elî ve, li Rojên Hunerî yên Navneteweyî yên Kurdistan de, li Diyarbekrê -Amed, ji bo kurdan- hat bilêvkirin (li wêderê ji seranserî cîhanê karên 230 nivîskaran di pêşangehê de ji bo piştgirîya Rojava, ango herêma otonom a kurd li Sûriyê, hatibûn firotin) hê jî bi hêz û serbilind deng vedidin: "Divê herin paytextê Kurdistanê, axa bav û kalên me. Ez ji Hesekê me lê ez li Şamê dijîm. Em hunermendên Kurd, divê li vir bicivin û hunerê xwe parve bikin. Min xwest di xebatên xwe de ez êş, efsane, çanda devkî û rengên jiyana Kurdan nîşan bidim. Çanda me gelekî dewlemend e, lê dijminên me asteng dikin ku ew bête naskirin. Divê em çanda xwe bi cîhanê bidin nasîn."
Koleksîyona Imago Mundi ya ji bo Kurdistanê jî vê boçûnê dipejirîne, bi bîrewerîya ku eger em çandek ji cîhanê biqetînin, wê gavê em ê rengek, bêhnek û parçeyek ji dewlemendîya wê tune bikin. Wek kurator Claudio Scorretti û Irina Ungureanu jî di pêşgotinê de dibêjin: "115 hunermendên hevdemî yên ku ji civakên kurd yên li Tirkiyê, Iraqê, Îranê, Sûrîyê û ji derveyî welat tên, di vê projeya navnetewî ya Imago Mundi de cîh standine. Tuwala 10X12 cm, li her çar welatan, û herweha li Ewropa û Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê geriya, lê bi zehmetîyên ku nayên gotin. Ew tuwal bû peyamnêrê dîrokeka zindî ya ku çîrokên şer û berxwedanê dibêje...”
Ev koleksîyon delîlekî xurt e ji bo wê rastîyê ku, di navbera bêzarî û îlhamê de, û hêsir û hêvîyê de, qet nebe di warê hunera hevdemî de Kurdistan xwedî cihek e.
More
Less
Translation education
Bachelor's degree - Middle East Technical University
Experience
Years of experience: 23. Registered at ProZ.com: Dec 2017.
Over 20 years of experience in translation business. I have done numerous large scale translation jobs for reputable clients including Facebook, Google, Amazon, Wix. Native in Kurdish and Turkish.
Expertise